II (imkb'deki sert düşüşlerin perde arkası)

şimdi bir de, neden imkb tüm bu küresel endişelerin odağındaki ülke borsalarından daha sert ve kontrolsüz düştü, isterseniz ona göz atalım ve kendimizce bazı yorumları, ortalıkta dolaşan iddialarla harmanlayalım.

a) açığa satış ve kredili işlemler konusu: şu anda piyasada bazı çeteleşmelerin olduğu muhakkak. söylentilere göre kimi büyük oyuncular, yabancı yatırımcılarla birlikte olup kimler kredili işlemle alım yapmış, kimler açığa alış ya da satış yazmış irtibattaki adamlarıyla birlikte araştırma yapıp, istihbarat topluyorlar. daha sonra onlara yönelik operasyonlar yapılıyor. bunun nasıl yapıldığını size açıklamakta bir sakınca görmüyorum.

diyelim ki x kurumunda yatırım hesabınız var. 100.000 tl olsun. itibarınız yüksek, aracı kurum size güveniyor ve tüm nakitinizden hariç size +50.000 tl kredi imkanı sunuyor. siz kendi nakitinizden hariç bu kredi kotanız kadar da hisse senedi alabilirsiniz. bunun karşılığında kuruluşa nasıl anlaştıysanız o kadar aylık faiz ödersiniz (kredi kullanma masrafı) ancak bir şekilde portföyünüz kredi tutarını karşılamalı. eğer kredinizi ödeyemeyeceğiniz duruma gelirseniz temerrüde düşmüş olursunuz ve o saatten sonra yetki aracı kuruma geçer.

işte bu insanlar kimin kredili mal kullandığını biliyorlar. özellikle ali karakaya'nın (ki türkiye'nin en büyük borsa yatırımcısı kabul edilir, işlem yasağı konduğunda 2010 yılında borsanın işlem hacmi sert bir şekilde düşmüştü) bu durumu tespit ediliyor ve derhal özellikle elinde kredili olarak tuttuğu hisselere yönelik operasyon yapıyorlar. hisseleri satıyor ve fiyatlarının düşmesini sağlıyorlar. fiyatlar düştükçe kurban seçilen yatırımcı temerrüde yaklaşıyor. aracı kuruluşların bu konuda tutumları bellidir. eğer portföyün değeri hızla düşerse derhal yatırımcıyı arayıp hisse satışı yapmasını ve krediyi kapatmasını isterler. çünkü ellerindeki güvence hisselerden ibarettir. hatta kendileri de satışa geçerler ki bir an önce kişiden tahsilatını yapsınlar.

zaten diğer satışlar devam ediyordu, bir de bunun üzerine bu satışlar da binince ve hisse fiyatları hızla düşünce bu sefer kredide yakalanan bir çok yatırımcı da kredileri kapatmak için satışa geçti ve birbirini tetikleyen bir panik mekanizması çalışmış oldu. işte bu durumda diğer yatırımcıların da paniği eklenince piyasadaki çöküş teorisi pratikte uygulamaya geçti.

peki bu operasyon neden yapılır? yabancı yatırımcı ve diğer büyük oyuncular bu şekilde düşürülmüş olan hisselere daha sonra ellerindeki nakitlerle giriş yapar ve daha düne kadar hayal olarak kabul edilen fiyatlardan maliyetlenmiş olurlar. daha sonra da olumlu haberlerle birlikte yükselen borsayla beraber kendi hisselerinin de yükselişlerinin tadını çıkarırlar. sizler bunun kokusunu alırsanız, faydalanma imkanına sahip olursunuz. kırıntılardan bahsediyorum zaten o da bize hayli yetecektir.

b) diğer bir hızlandırıcı faktör ise yabancı yatırımcıların işlemlerinin görülmemesi. biliyorsunuz spk'nın talimatıyla artık takas işlemleri uzun bir süredir anlık görülemiyor, yatırımcıların eline iki gün sonra geçiyor. öncesinde yabancı satışa geçtiğinde yerli yatırımcı bunu o anda fark ediyor ve düşüş sonlanana kadar alım yapmıyordu. dolayısıyla yabancı da bir yerden sonra fiyatları daha fazla düşürmemek için satışı sınırlı tutmak zorundaydı. şimdi ise kolayca bulunduğu kağıtdan çıkabiliyor çünkü satışların kimden geldiği belli değil. bu nedenle de yerli yatırımcı satış yazılan tahtaya fiyatlar düşüyor diye alış yazıyor, halbuki düşüşün devam edebileceği ihtimalini düşünmüyor.

c) elbette küresel sermayenin tekrardan giriş yapabilmek için kar realizasyonu yapacağını daha sonra da fiyatları kendileri için uygun seviyelere getirdikten sonra tekrar mallanacağı gerçeğini unutmamamız gerekiyor. zaten kasım 2010'dan itibaren peyderpey çıkan yabancının bir şekilde sisteme tekrar dahili olması için bu operasyonlar hızlandırılıyor, satışlar daha da ser oluyor, düşüşlerin ivmesi artırılıyor.