merkel-sarkozy görüşmesi I

neden piyasalarda bu yönde algılama oluştu, kim bu olumlu havayı pompaladı anlamadım ama sanki ikilinin görüşmesinden euro tahvili çıkarma kararı alacak da, bütün avrupa rahata kavuşacak gibi bir ortam oluştu. birazcık mantıklı olmak lazım, almanya'ın borçlanmak için ödediği faiz oranı, avrupa birliği ortalamasının yarısı kadar. bırakın kenar mahalle ülkelerini, 10 yıl vadeli italyan tahvili ile aynı yıl vadeli alman tahvili arasındaki faiz farkı 381 baz puan. ispanya ile almanya arasındaki fark ise 400 baz puan.

şimdi bu durumda, almanya ortak tahvil çıkararak kendisi yarı yarıya maliyetle borçlanmak dururken, diğer ülke risklerinin de içine katılarak belirleneceği euro tahvil için fazladan maliyete neden katlansın? üstelik ikinci çeyrekte sadece %0,1 büyümüş, şaka gibi...

amiyane açıklama: devlet tahvilleri konusuna basit bir açıklama getirelim. diyelim ki üç dört kişi aynı mahallenin bıçkın delikanlıları, aileleriyle yaşıyor. a kişisinin çok güzel bir işi var, iyi para kazanıyor, bakkala kasaba borcu az. sözünün eri, üstelik tasarrufları da mevcut. b kişisinin işi var ama sağa sola borcu çok, üstelik eskisi kadar güzel para kazanamıyor. c ve d ise manavın önünden bile geçemiyor, uçan kuşa borcu var, üstelik mevsimlik işlerde çalışıyorlar. siz de nakiti olan, iyi halli bir mahalle sakini olun. faizle borç para veriyorsunuz diyelim. yukarıdaki kişilerin hepsine aynı miktarda nakiti, aynı vadede ve faiz oranıyla verir misiniz? büyük ihtimalle a kişisine borç vermeye gönüllü bile olacaksınız, çünkü hem ödeyeceğini biliyorsunuz hem de içiniz rahat olacak. üstelik paranız da evde yastık altında kalmak yerine değerlenecek, faiziyle geri dönecek. o zaman a'ya 1 yıl vadeli, %2,5 faiz oranıyla para verirsiniz, karşılığında da senet alırsınız. ödemese bile mal varlığı var ve sizin de elinizde kapı gibi senet. b ise daha düne kadar standartları iyi olan biriydi, ancak içkiye kumara düşkündü.

paraları çarçur etti. ne yaparasınız? öncelikle borç verirsiniz, yastık altında durup da enflasyona kurban etmektense riski alırsınız ancak vadesini daha kısa tutmaya çalışırsınız. adamın ne yapacağı belli olmadığı için de faizi biraz yüksek tutarsınız, mesela %3,5. her ay ödeyeceği miktarı artırırsınız ki, riski bir an önce azaltabilesiniz. elinizde yine imzalı senedi var, az buçuk mal varlığı olduğunu biliyorsunuz. iş c ve d kişilerine geldiğinde her şey değişir. zaten borçlarına sadık değiller bir kere, büyük bir ihtimalle vakti geldiğinde senedi yeni bir senetle değiştirmek isteyecekler. ikincisi, ellerinde bu borcu ödeyecek nakit yok ve çok tasarruflu davranmak zorundalar. bir kere vadeyi kısa tutmasanız bile bir yıl için %5 faiz istersiniz.

ama şunu düşünün ki, bu dört kişi iş yapmak için aynı anda yanınıza geliyor. birlikte borç istiyorlar. a borcuna sadık, b de öder bir şekilde tamam ama c ve d ne olacak? ayrıca diğerleri destek vermez sıkı çalışmazsa a'nın tek başına bir şey yapamayacağını da biliyorsunuz. o zaman a'nın yanında diğerlerinin riskini de işin içine katarsınız ve hepsinin imzasının olduğu tek bir senede karşılık parayı verirsiniz. faiziniz de hepsinin ortalaması %4 olur.

halbuki a tek başına borçlanmaya gitse %2,5 faiz ödeyecekken, şimdi %4 ödeyecek. diğerleri ise bu işten karlı çıkacak.

işte buradaki a, almanya. diğer ülkeler ortak tahvil çıkarmak isterken almanya'nın karşı çıkması bu yüzden. aptal mı bu insanlar, başkalarının borcunu kendi vatandaşlarının sırtına yüklemek istesinler. bunu bir şartla yaparlar, euro'da dağılma riski olur, bundan da en çok kendilerinin zarar göreceğine inanırsa o zaman euro tahvile boyun eğerler. ama şimdi değil, imkansız.

euro tahvil çıkarmak, ortak para ve ortak pazar dışında mali disiplinin de tek çatı altına alınması demek ki yine bu durumda almanya diğer ülkeleri kambur gibi sırtında taşır. ab mevzuatına göre ülkeler ortak para birimini kullanmalarına rağmen devlet tahvilleri dolayısıyla borçları her ülkenin kendi sorumluluğundadır.